Creationisten versus Darwinisten en de minister van onderwijs

Volkskrant zaterdag 21 mei 2005

Minister wil debat over evolutie en schepping
Van onze verslaggevers Michael Persson, Ben van Raaij

DEN HAAG - Minister Van der Hoeven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wil een breed debat over de evolutietheorie en de scheppingsgedachte. Zij vindt dat erkend moet worden ‘dat de evolutietheorie niet compleet is, dat we nog steeds nieuwe dingen ontdekken’. Van der Hoeven zegt dit in een interview met de Volkskrant.

De bewindsvrouw wil komend najaar op haar departement een hoorzitting organiseren om een ‘dialoog’ op gang te brengen tussen wetenschappers en aanhangers van de scheppingsgedachte.

In haar weblog gaf Van der Hoeven onlangs blijk van haar interesse in Intelligent Design (ID), een Amerikaanse stroming die een ‘bewust ontwerp’ vermoedt achter het leven op aarde. Haar persoonlijke opmerkingen leidden tot kritiek uit de wetenschap en tot Kamervragen over de scheiding van kerk en staat.


ID is omstreden. Wetenschappers zien het als een verkapte vorm van ‘creationisme’, dat uitgaat van het bijbelse scheppingsverhaal. De darwinistische evolutietheorie wijst bovennatuurlijke verklaringen af: het leven is ontstaan zonder ontwerp of doel.

De minister wil ID niet als leerstof aan scholen en universiteiten opleggen, zoals in de VS wordt beoogd, maar hoopt wel op serieus debat tussen voor- en tegenstanders van de evolutietheorie.

Wetenschappers wijzen zo’n debat veelal af omdat zij geloof en wetenschap willen scheiden. Van der Hoeven vindt dit hokjesdenken. ‘Als er verschillende opvattingen over evolutie zijn, moeten we die naast elkaar zetten.’

Zij denkt dat zo’n debat in het onderwijs jongeren van verschillende culturen en religies tot elkaar kan brengen. Ze wijst erop dat christelijke en islamitische studenten moeite hebben met de evolutietheorie in de leerstof.

Voor de hoorzitting die Van der Hoeven gaat houden, wil zij enerzijds wetenschappers als medicus Piet Borst en bioloog Ronald Plasterk uitnodigen, anderzijds ID-aanhangers als nanotechnoloog Cees Dekker en mensen van diverse religieuze signatuur.


Wetenschap en geloof hebben lang in elkaars verlengende gelegen. Aristoteles kwam in het twaalfde boek van zijn ‘Metafysica’ tot de conclusie dat het geloof in God de sluitsteen van een wetenschappelijk systeem dat op rationele wijze begrepen kan worden. Uiteindelijk zal de wetenschap ‘God bewijzen’. Sinds de wetenschappelijke revolutie van de zeventiende eeuw kwam dit idee onder druk te staan. Een manier om hiermee om te gaan is om het geloof en de wetenschap beiden hun domein toe te wijzen. Een voorbeeld hiervan is Kant die het als volgt verwoordde: ‘De wetenschap is echte kennis maar ze gaat niet over de echte werkelijkheid, het geloof heeft een relatie met de echte werkelijkheid, maar kan geen echte kennis zijn’. Pascal plaatste het geloof nog verder buiten de rede getuige zijn ‘het hart heeft redenen die de rede niet kent’. Voor wie dit alles een tikkeltje te romantisch bleef is er de stroming die het geloof obsoleet verklaard heeft. Wij kunnen het verder wel zonder af. De verzwakking van de moraal dient opgevangen te worden door het ontwikkelen van de ethiek.

Valt wetenschappelijk te bewijzen dat de mens van de aap afstamt? Laten we eerst bepalen wat wetenschappelijk bewijs is. 'Iets geldt als wetenschappelijk bewijs wanneer een onderzocht fenomeen zich onder gelijke omstandigheden zich voorspelbaar gedraagt en door ieder ander herhaald en gecontroleerd kan worden.' Het zal duidelijk zijn dat onder deze definitie de afstamming van de mens niet wetenschappelijk te bewijzen is. Hoe nu om te gaan met het conflict dat de theorie oplevert met de Bijbel en Koran?

We kunnen de afstamming van de mens onder uitspraak van de deskundigheid van de mens als rechter zelf brengen. In een soort juridische strijd voeren gelovigen en darwinisten hun indirect bewijs van hun stellingen aan, waar bij de rechter uiteindelijk alles ter overweging genomen hebben, een uitspraak zal doen. Om het conflict te beslechten is dit zinloos, de rechter is in dit geval de individuele mens die naar smaak zijn keuze maakt. Hallelujah!

Het voorstel van de minister van onderwijs om creationisten in debat te laten gaan met darwinisten lijkt onzinnig. Misschien een modieuze variant van het oude ‘opium voor het volk’ “laat ze maar lullen dan slaan ze elkaar de hersenen niet in”? Minachtig van ’s mens intelligentie is het zeker, en een belediging aan dat wat ons tijd geeft. Verspilling. ‘Toegeven dat de evolutietheorie niet volledig is'? Toegegeven. Vervolgens...